800 năm ngày phê chuẩn Luật Dòng Phan sinh tiên khởi

WHĐ 27.04.2009 - Nhân kỷ niệm 800 năm ngày phê chuẩn Luật dòng thánh Phanxicô, Ban biên tập website HĐGMVN đã phỏng vấn cha Phanxicô Vũ Phan Long, giám tỉnh Tỉnh Dòng Anh Em Hèn Mọn Việt Nam, về Hội dòng Phanxicô trên thế giới và cách riêng tại Việt Nam. Sau đây là nội dung phỏng vấn:

1. Được biết năm nay dòng Phanxicô kỷ niệm 800 năm luật dòng được phê chuẩn. Xin cha vui lòng cho biết đôi nét về kỷ niệm đáng nhớ này (lịch sử hình thành, tổ chức kỷ niệm).

Đúng là năm nay Hội Dòng Phanxicô kỷ niệm 800 năm Luật Dòng được phê chuẩn. Bản Luật đầu tiên này cũng được gọi là “Luật Phúc âm”, đánh dấu khởi đầu của Dòng Phanxicô trong lòng Hội Thánh. Xin gợi lại đôi dòng lịch sử.

Thánh Phanxicô sinh năm 1182 tại Assisi, con nhà trưởng giả. Là chàng trai có mọi thuận lợi trong tay, Phanxicô đã theo đuổi mộng công danh, mong trở thành hiệp sĩ. Nhưng Chúa Kitô đã can thiệp để chuyển hướng đời cho ngài; ngài đã bỏ mộng ra chiến trường để lập thành tích, bỏ cả việc làm ăn buôn bán mà ngài rất có khiếu, để tìm biết ý Chúa. Vào năm 1207, ngài đã quyết định đi theo Chúa Kitô trần trụi chịu đóng đinh. Năm 1209, ngài khám phá ra Phúc Âm về sự nghèo khó. Thế rồi ngài đã soạn ra một bản luật đơn giản gọi là “Luật Phúc Âm”, gồm những câu Phúc Âm nối lại với nhau, rồi cùng với 7 anh em đầu tiên, ngài đến Rôma yết kiến Đức giáo hoàng Innocentiô III để xin phê chuẩn. Đức giáo hoàng và Giáo triều đã đắn đo rất nhiều trước một thỉnh nguyện có vẻ vượt quá sức lực tự nhiên của con người. Cuối cùng Đức giáo hoàng đã phê chuẩn bằng miệng bản “Luật Phúc Âm”, và như thế là chấp nhận “Đặc ân sống nghèo” cho các anh em Phan sinh tiên khởi. Do đó, Hội Dòng Phanxicô đã coi năm nay như khởi đầu của đời sống Phan sinh, và đến năm nay là đúng 800 năm.

Điều mà người ta ít nói đến, đó là ngay từ những bước đầu tiên, Phanxicô đã được Mẹ Hội Thánh, qua Đức Giám mục Assisi là Đức Cha Guido, hướng dẫn chỉ vẽ và nhìn nhận đoàn sủng của ngài. Chính Đức Cha Guido đã giới thiệu Phanxicô với Đức Hồng Y Gioan thánh Phaolô, và vị Hồng Y này đã giới thiệu Phanxicô với Đức giáo hoàng và đã ủng hộ ngài, đưa đến việc Đức giáo hoàng phê chuẩn Bản Luật tiên khởi.

Hiện nay, Gia đình Phan sinh thế giới gồm có Dòng I, Dòng II Clara và Dòng III, cũng gọi là Dòng Phan sinh tại thế. Riêng Dòng I trên thế giới có 3 nhánh tự trị: a) Anh Em Hèn Mọn (OFM = Ordo Fratrum Minorum) có khoảng 15.000 anh em; b) Anh Em Hèn Mọn Lúp Dài (OFM Capuccinorum) có khoảng 11.300 anh em. Nhánh Lúp Dài cũng đang có ý đến Việt Nam lập Dòng; c) Anh Em Hèn Mọn Viện tu (OFM Conventualium) có khoảng 4.500 anh em. Nhánh Viện tu tại Việt Nam mới có 11 thầy khấn lần đầu.

Để mừng kỷ niệm 800 năm, còn gọi là mừng “Ân huệ nguồn cội”, Hội Dòng AEHM đã có một chương trình gọi là “Hành trình mừng lễ” trong 3 năm (2006–2009) như sau:

- Năm 2006: “Chúng ta hãy lắng nghe đề biến đổi đời sống chúng ta”. Trong năm 2006, với câu “Lạy Chúa, Chúa muốn con làm gì?”, anh em lắng nghe, hoán cải và nhận biết thánh ý Chúa cho đời sống anh em hôm nay.

- Năm 2007: “Chúng ta hãy dám sống Tin Mừng”. Trong năm nay, được gợi hứng bởi tâm tình của Phanxicô khi khám phá ra Phúc Âm về sự nghèo khó, “Đây là điều tôi mong muốn, đây là điều tôi kiếm tìm, đây là điều tôi hết lòng khao khát!”, anh em lập dự phóng cho đời sống cá nhân và huynh đệ đoàn theo Tin Mừng trong bối cảnh sinh động của thời đại chúng ta.

- Năm 2008-2009: “Chúng ta hãy hoàn trả mọi sự cho Chúa bằng lời nói và đời sống”. Trong năm nay. Được gợi hứng bởi ý tưởng rút từ Di Chúc của thánh Phanxicô, “Chính Đấng Tối cao đã mạc khải cho tôi biết phải sống theo mẫu mực thánh Phúc Âm. Và tôi đã xin viết ra luật sống ấy một cách đơn sơ và ngắn gọn, và Đức giáo hoàng đã xác nhận cho tôi” (DC), anh em “thán phục và tri ân Thiên Chúa khi cử hành ơn kêu gọi Người ban tặng”.

Mới đây, tại Assisi từ ngày 15 đến ngày 18-4, đã có khỏang 2.000 thành viên thuộc Đại Gia Đình Phan sinh thế giới về cử hành lể kỷ niệm này theo một truyền thống gọi là “Tu Nghị Chiếu”, để nhớ lại một dịp Tu nghị khi thánh Phanxicô còn sống, vì cuộc họp có đến 5.000 anh em, anh em phải lấy chiếu che làm lều trú ngụ và  làm nơi ngồi hội họp. Trong dịp Tổng Tu nghị của Dòng AEHM tại Assisi từ 24-5 đến 20-6 năm nay, Hội Dòng Phanxicô sẽ đánh giá lại tinh thần sống của anh em trong toàn Hội Dòng, và sẽ khấn lại trong tay Đức Bênêđictô XVI. Năm 2009 này chính là Năm Thánh của Hội Dòng Phanxicô.

2. Xin cha cho biết sơ lược về dòng Phanxicô tại Việt Nam (lịch sử cũng như tình hình hiện nay).

Tỉnh Dòng Anh Em Hèn Mọn thánh Phanxicô Assisi tại Việt Nam được thành lập vào năm 1929.

Vào năm 1928, Đức Cha Colomban Dreyer, OFM, thuộc Tỉnh Dòng Paris, được bổ nhiệm làm Khâm sứ Tòa Thánh tại Đông Dương, đã hỗ trợ rất nhiều công việc lập Dòng tại Á châu. Hội Dòng đã có ý giao việc lập Dòng tại Việt Nam cho Tỉnh Dòng Paris. Tỉnh Dòng đã lên kế hoạch và giao cho cha Maurice Bertin, vừa đi truyền giáo ở Nhật về. Cha Maurice đã từng tốt nghiệp Trường Cao Đẳng Bách Khoa Kỹ Thuật tại Pháp (Polytechnique Saint-Cyr) và phục vụ trong ngành Hải quân. Ngày 17-1-1929, cha Giám Tỉnh Ange-Marie Hiral và cha Maurice Bertin đi gặp Đức Cha De Guébriand, Tổng quản Hội Thừa sai Paris (MEP), vì ở thời điểm này, đa số các giáo phận ở Việt Nam đều thuộc Hội này. Đức Cha tán thành và giới thiệu giáo phận Vinh làm địa điểm đặt cơ sở đầu tiên. Ngày 1-5-1929, Đức Cha Éloy (Bắc), Đại diện Tông tòa giáo phận Vinh cho Dòng đến trong địa bàn truyền giáo của ngài. Ngày 8-5-1929, Tòa Thánh tán đồng dự án và ngày 20-5, Thánh Bộ Tu Sĩ ra văn thư chuẩn y.

Vào ngày 21-11-1929, cha Maurice Bertin cùng với cha Hugolin Lemesre và thầy Jean-Marie Couden đã cập bến Đà Nẵng, rồi về Huế, tạm trú tại Tòa Khâm Sứ. Do đó, ngày này được coi như ngày ghi dấu sự hiện diện của các Anh Em Hèn Mọn tại Việt Nam.

Năm 1930, ba anh em ra Vinh. Năm 1931, các anh xây Tu viện và Tập viện Vinh. Năm 1934, các anh xây Chủng viện Thanh Hóa. Năm 1935, Đan viện Clara Vinh được xây dựng. Năm 1936, Tu viện Phan sinh Thừa sai Đức Mẹ Vinh được xây dựng. Năm 1936, cha Maurice xây Học viện thần học Nha Trang. Ngài qua đời ngày 8-7-1969 tại Tu viện Phanxicô Nha Trang.

Vào thời đầu, Anh em Phan sinh Việt Nam được gọi là một “Chi Tỉnh” (Commissariat) trực thuộc Tỉnh Dòng Mẹ thánh Phêrô Paris; cha Tỉnh Ủy Việt Nam đầu tiên là cha Pacifique Nguyễn Bình An. Và cũng chính cha Pacifique An là Giám Hạt đầu tiên khi vào năm 1969, Chi Tỉnh được nâng lên thành “Hạt Dòng tự trị” (Vicairie). Năm 1984, Hạt Dòng trở thành “Tỉnh Dòng” (Province) với Giám Tỉnh đầu tiên là cha Guy-Marie Nguyễn Hồng Giáo.

Hiện nay, Tỉnh Dòng Anh Em Hèn Mọn Việt Nam có 15 cộng đoàn thực thụ, 1 cộng đoàn đang thành hình và 2 điểm. Tổng số của Tỉnh Dòng là 183 anh em, trong đó 88 là linh mục, 33 thầy khấn trọn và gần 60 anh em đang ở trong thời kỳ thụ huấn, và khoảng 90 em đang tìm hiểu ơn gọi.

Dường như anh em không có một nghề chuyên môn nào? Có lẽ vậy, vì thánh Phanxicô muốn anh em ở đâu thì cứ làm việc gì theo khả năng Chúa ban, miễn là “tránh được sự ở nhưng có hại cho linh hồn, mà vẫn không dập tắt tinh thần cầu nguyện và sốt mến” (L 5,2). Vì vậy, có những anh em đi giảng, đi dạy học, có người đi săn sóc các bệnh nhân (phong cùi và HIV-AIDS), có những anh đi phục vụ bà con Dân tộc, có những anh làm cha xứ, hoặc làm công tác xã hội hay phục vụ giới sinh viên, và cũng có những anh em cống hiến sức lao động ngay tại cộng đoàn mình. Hiện cũng có một số anh em linh mục đang dấn thân truyền giáo tại miền Bắc nước ta cũng như tại ngoại quốc.

Vì năm 1929 là năm đánh dấu bước đầu anh em Phan sinh đến Việt Nam, nên năm nay là Năm Thánh của Tỉnh Dòng Anh Em Hèn Mọn Việt Nam, nhằm kỷ niệm 80 năm hiện diện trên quê hương. Trong năm nay Tỉnh Dòng có những ngày cao điểm để anh chị em Phan sinh đi hành hương quy tụ về một vài địa điểm của Tỉnh Dòng, tại đó, anh chị em cùng suy nghĩ về tinh thần Phan sinh, cầu nguyện, và cử hành nhận ơn toàn xá. Ngày mở đầu Năm Thánh là ngày 4-10-2008 và ngày kết thúc Năm Thánh sẽ là ngày lễ thánh Phanxicô, 4-10 năm nay. Như vậy, anh chị em Phan sinh Việt Nam đang sống hai Năm Thánh lồng vào nhau.

3. Xin Cha giới thiệu sơ qua về linh đạo của Dòng.

Linh đạo của Dòng Phanxicô tập trung vào các điểm sau đây, các điểm này chính là những giá trị Tin Mừng được thánh Phanxicô làm nổi bật:

(1) Đức nghèo

Luật Dòng AEHM mở đầu như sau: “Luật và đời sống Anh Em Hèn Mọn là tuân giữ thánh Phúc Âm Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta, bằng cách sống vâng phục, không có của riêng và khiết tịnh” (Luật (có sắc chỉ) 1,1). Sống nghèo đây là một thái độ căn bản của toàn diện con người, với cái nghèo thể chất bên ngoài để diễn tả cái nghèo nội tâm. Chính vì thế, sự nghèo khó không phải là một thái độ phản kháng, mà là một chọn lựa của tình yêu (yêu mến Chúa Kitô và anh chị em), đưa đến những dấn thân liên đới với người nghèo.

(2) Tình huynh đệ

Trong một thời đại mà các dòng tu được tổ chức theo đẳng cấp trên dưới, thánh Phanxicô muốn xây dựng một huynh đệ đoàn trong đó mỗi người được đón nhận như một ân huệ Thiên Chúa ban để làm giàu cho gia đình. Do đó, huynh đệ đoàn Phan sinh từ khước mọi ý muốn thống trị, để phục vụ lẫn nhau trong sự bình đẳng. Mọi người đều là anh em, còn các phận vụ được giao phó là để anh em có thể phục vụ hữu hiệu, chứ không phải là để phân biệt giai cấp. Thật ra, một huynh đệ đoàn như thế sẽ là “không tưởng” nếu mỗi anh em không có ý muốn không ngừng canh tân để sống lòng thương xót và tha thứ, đồng thời mở ra với mọi người và muôn loài thọ tạo.

(3) Tinh thần thừa sai

Chính thánh Phanxicô đã tìm cách ra đi truyền giáo nhiều lần, và ngài đã để lại cho anh em Phan sinh những lời chỉ dẫn về nếp sống thừa sai. Anh em phải “đi khắp thế giới” thay vì cư trú cố định”, nhưng phải ý thức “được Chúa soi sáng” với sự thẩm định của những người hữu trách. Khi ra đi, anh em phải sẵn sàng phục tùng mọi thọ tạo vì Chúa, để rồi “nếu thấy đẹp lòng Chúa”, thì loan báo Lời Chúa để người ta tin mà được cứu độ (Luật không sắc chỉ 16). Để cho lời loan báo có chứng từ thuyết phục, và để cho việc phục tùng không phải là một thái độ nhu nhược, anh em phải dùng đời sống mà làm chứng, đến mức sẵn sàng hy sinh mạng sống.

Những điểm tinh thần này luôn thúc bách anh em Phan sinh nhận định lại đời sống của mình dưới ánh sáng của những dấu chỉ thời đại và những biến cố lớn trên thế giới, để có thể sống và phục vụ như là những người anh em và những con người hèn mọn.

Tổng Tu Nghị của Hội Dòng AEHM diễn ra từ 24/5 đến 20/6 tại Assisi có chủ đề là “Những nhà truyền giáo trong lòng thế giới với tư cách là những anh em hèn mọn quay hướng về Chúa”. Tổng Tu Nghị này phải phản ánh đời sống của anh em trong mối tương quan triệt để với Thiên Chúa và do đó, trở nên những người loan báo Tin Mừng trên khắp thế giới trong một cung cách huynh đệ và với mối quan tâm đặc biệt tới việc đối thoại (Trích Thư ngày 1-11-2008 của cha Tổng Phục Vụ José R. Carballo, OFM, để triệu tập Tổng Tu Nghị).